Własność intelektualna…

Własność intelektualna jako wartość twojego przedsiębiorstwa?

Od wieków kluczem do uzyskania przewagi nad konkurencją była działalność innowacyjna, nastawiona na wdrażanie nowych rozwiązań zaspokajających nowe potrzeby konsumentów. Równolegle do wprowadzania nowych towarów i usług pojawiła się także potrzeba wyróżnienia oferty danego przedsiębiorcy od oferty jego konkurentów i jak co raz częściej pokazuje praktyka, to ci przedsiębiorcy, którzy zadbali o ochronę własności intelektualnej odnoszą sukces.

Czym jest własność intelektualna?

Własność intelektualna to rozmaite rezultaty ludzkiej kreatywności i inwencji twórczej. Zasadniczo, istnieją dwie kategorie dóbr określanych tym mianem – prawo autorskie i prawa pokrewne, które obejmują szeroki zakres utworów literackich i artystycznych oraz prawa własności przemysłowej. Do tej drugiej kategorii zalicza się wynalazki, znaki towarowe, wzory przemysłowe i użytkowe, a także oznaczenia geograficzne i topografie układów scalonych.

Własność intelektualna ma charakter niematerialny, co odróżnia ją od dóbr materialnych. Te ostatnie, w przeciwieństwie do dóbr niematerialnych możemy postrzegać zmysłami. W konsekwencji, czym innym jest dobro niematerialne, a czym innym jego nośnik, materiał dzięki któremu możemy to dobro poznać. Gdy kupujemy butelkę Coca-Coli, nabywamy ją jako przedmiot materialny wraz ze znajdującym się w niej napojem. Natomiast nie nabywamy żadnych praw niematerialnych, np. do znaku towarowego Coca-Cola, wzoru butelki czy receptury trunku. Zatem, niezwykle istotne jest aby pamiętać, że nabywając rzecz materialną nie nabywamy automatycznie związanych z nią praw własności intelektualnej.

Co ja z tego będę miał? Funkcje własności intelektualnej.

Prawa wynikające z własności intelektualnej mają spełniać trzy funkcje: własnościową, monopolizującą i wynagradzającą.

Funkcja własnościowa, tak jak ma to miejsce w przypadku rzeczy materialnych, książki, komputera, czy samochodu ma na celu przyporządkowanie pewnych rzeczy konkretnym osobom. Prawo własności w połączeniu z monopolem na używanie danego prawa umożliwia właścicielowi swobodne korzystanie z jego prawa, a każda inna osoba, która będzie chciała z tego prawa skorzystać powinna uzyskać zgodę właściciela, której ten może udzielić w zamian za stosowne wynagrodzenie (funkcja wynagradzająca). Wynagrodzenie stanowi zatem uznanie pracy intelektualnej, i tak jak oczywiste wydaje się wynagrodzenie za naprawę samochodu, tak oczywiste jest wynagrodzenie wysiłków intelektu.

Prawa te mają charakter terytorialny. Oznacza to, że ich ochrona odnosi się do określonego terytorium – terytorium danego kraju bądź Unii Europejskiej. Ponadto, prawa własności intelektualnej mają charakter wyłączny, co wiąże się z tym, że tylko uprawiony z tego prawa może z niego korzystać. Natomiast wszelkie inne podmioty, które będą korzystały z tego prawa bez zgody właściciela będą odpowiadały cywilnie bądź karnie za to naruszenie, niezależnie od tego czy wiedziały one, że dane prawo im nie przysługuje.

Jak nabywa się prawa własności intelektualnej?

Niektóre z praw, takie jak np. prawa autorskie czy prawa do baz danych powstają z chwilą powstania określonej postaci danego dobra niematerialnego. Natomiast, część praw wyłącznych wymaga przeprowadzenia stosownej procedury przed Urzędem Patentowym RP, który po spełnieniu przez zgłaszającego określonych wymagań udziela danego prawa. Tak jest w przypadku znaków towarowych, wzorów użytkowych, przemysłowych, a także patentów na wynalazki.

Mam prawo i co dalej? Obowiązki.

Utrzymanie praw, takich jak np. znak towarowy, wzór przemysłowy czy patent wymaga podejmowania działań zmierzających do jego zachowania. Zatem, poza wnoszeniem opłat za przedłużenie, przepisy prawa przewidują także obowiązek używania znaku towarowego w obrocie. Należy również przeciwdziałać tzw. „rozmyciu” znaku towarowego czyli podejmować działania przeciwko używaniu tego samego znaku bądź znaków do niego podobnych przez podmioty trzecie.

Mam prawo i co dalej? Uprawnienia.

Uprawniony z danego prawa własności intelektualnej ma wyłączne prawo do korzystania z tego prawa i czerpania z niego korzyści. Może, z wyłączeniem innych osób, oznaczać towary swoim znakiem towarowym, wdrażać technologię opartą o rozwiązania objęte patentem, udzielać licencji, czyli zgody na korzystanie z tych praw przez podmioty trzecie albo takie prawo przenieść na inny podmiot. Ten monopol, patrząc z drugiej strony zakazuje korzystania z tego prawa podmiotom trzecim, które nie uzyskały zgody uprawnionego i jednocześnie umożliwia uprawnionemu podejmowanie kroków prawnych przeciwko naruszycielom.

Co grozi za naruszenie praw własności intelektualnej?

Najczęściej spotykamy się z odpowiedzialnością cywilną, choć nie można zapominać również o sankcjach karnych, które grożą za naruszenie praw własności intelektualnej. Uprawnionemu przeciwko naruszycielowi przysługują roszczenia,  m.in. o zaniechanie naruszenia, wydanie bezprawnie uzyskanych korzyści, naprawienie wyrządzonej szkody, a także swoiste „przeprosiny” w prasie.

Własność intelektualna stanowi istotną wartość przedsiębiorstwa, dlatego warto zadbać o stosowne klazule ochrony własności intelektualnej w zawieranych umowach, czy też zadbać o ochronę tych praw przy wprowadzaniu nowych produktów na rynek.