Wspólnik hybrydowy w spółce komandytowo-akcyjnej

Uzyskanie podwójnego statusu w spółce komandytowo-akcyjnej możliwe jest na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest objęcie (charakter pierwotny) albo nabycie (charakter wtórny) akcji przez komplementariusza. W przypadku zamiaru nabycia przez komplementariusza akcji od jednego z akcjonariuszy należy pamiętać o możliwych ograniczeniach swobodnego obrotu akcjami, jakie wynikać mogą ze statutu spółki (zob. art. 338 k.s.h.), bądź umowy ograniczającej rozporządzanie akcjami (zob. art. 338 k.s.h.). Pamiętać przy tym należy, że pierwsze z wymienionych ograniczeń dotyczyć może wyłącznie akcji imiennych. Wskazane zaś umowy mogą przyjąć formę zastrzeżenia prawa pierwokupu albo pierwszeństwa nabycia, a także zobowiązania się do czasowego nie rozporządzania posiadanymi akcjami. Pierwszego rodzaju ograniczenia nie mogą trwać dłużej niż dziesięć lat od dnia zawarcia umowy. Natomiast w przypadku innych ograniczeń, można je zastrzec najwyżej na lat pięć od dnia zawarcia umowy.

Rzadszym sposobem dojścia do omawianej konstrukcji prawnej jest uzyskanie przez akcjonariusza statusu komplementariusza. Wynika to z faktu, że aby tego dokonać spełnione muszą zostać łącznie następujące warunki:

statut spółki przewiduje możliwość przyjęcia do spółki nowego komplementariusza,
wszyscy pozostali komplementariusze wyrażą zgodę na uzyskanie statusu komplementariusza przez danego akcjonariusza,
akcjonariusz złoży w formie aktu notarialnego oświadczenie, w którym wyrazi on zgodę na brzmienie statutu oraz uzyskanie przez niego statusu komplementariusza, a także wniesie wkład na inne fundusze spółki poza kapitałem zakładowym,
akcjonariusz posiadać będzie nadal przynajmniej jedną akcję w kapitale zakładowym spółki, przysługujące mu dotychczas jednostki uczestnictwa nie zostaną zatem w całości umorzone celem przeniesienia wkładu akcjonariusza z kapitału zakładowego na inne fundusze spółki, a także nie zostaną w całości zbyte.

Różnice w statusie wspólnika hybrydowego

Z analizy przepisów Kodeksu spółek handlowych regulujących spółkę komandytowo-akcyjną wyprowadzić można wniosek, że odrębności w prawach i obowiązkach wspólnika hybrydowego względem komplementariuszy i akcjonariuszy dotyczą następujących sytuacji:

siły głosu z akcji będącej w posiadaniu komplementariusza,
udziału w wyborze oraz pracach rady nadzorczej,
zakresu odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

1. Siła głosu

Ustawa różnicuje zasady określania prawa głosu z akcji na walnym zgromadzeniu w zależności od tego komu one przysługują. I tak w tym zakresie wyróżnia się następujące reguły, każda akcja objęta lub nabyta przez:

osobę, która nie jest komplementariuszem, daje prawo do jednego głosu, chyba że statut stanowi inaczej. Nie można wszakże całkowicie pozbawić akcjonariusza prawa głosu (art. 145 §3 k.s.h.),
komplementariusza daje prawo do jednego głosu (art. 145 §3 k.s.h.).

Przyjmuje się, że oba z cytowanych przepisów są semiimperatywne, przy czym pierwszy z nich uniemożliwia całkowitego pozbawienie akcjonariusza prawa głosu – zatem jest bezwzględnie obowiązujący „w dół”. Natomiast drugi zakazuje korzystania przez komplementariuszy z uprzywilejowania akcji co do prawa głosu – jest on więc bezwzględnie obowiązujący „w górę”.

2. Rada nadzorcza

Komplementariusz posiadający prawo prowadzenia spraw spółki lub reprezentowania jej, albo oba te uprawnienia podlega ograniczeniom wskazanym w przepisach art. 142 §3 oraz art. 387 k.s.h. Natomiast komplementariusz nie posiadający jednego albo obu z tych uprawnień podlega ograniczeniom tylko z przepisu art. 387 k.s.h. (wynika to z art. 142 §5 k.s.h.).

Wyjątek względem komplementariusza pozbawionego ww. uprawnień wynika z faktu, że wspólnik taki, gdyby nie posiadał prawa do zasiadania w radzie nadzorczej pozbawiony byłby wpływu na działalność spółki. Z uwagi zaś na fakt jego nieograniczonej odpowiedzialności majątkowej za jej zobowiązania sytuacja taka byłaby dla niego nadmiernie krzywdząca.

W przypadku wspólnika hybrydowego pojawia się dodatkowe zagadnienie w zakresie oddawania przez niego głosu przy podejmowaniu uchwał co do powołania albo odwołania członka rady nadzorczej. W przypadku dopuszczenia takiej możliwości, wspólnik hybrydowy mógłby mieć wpływ, a niekiedy wręcz wybierałby skład rady nadzorczej (gdyby dysponował większością głosów na walnym zgromadzeniu). Taka sytuacja natomiast prowadziłaby do obejścia omówionego wyżej zakazu – w radzie nadzorczej nie zasiadałby bowiem sam wspólnik hybrydowy ale osoba przez niego wskazana.

Z powyższych względów ustawodawca zdecydował, że jeżeli komplementariusz objął lub nabył akcje spółki, to nie może wykonywać prawa głosu z tych akcji przy podejmowaniu ww. uchwał. Nie może on również być pełnomocnikiem pozostałych akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu przy podejmowaniu takich uchwał. Głosy oddane przez wspólnika hybrydowego wbrew temu zakazowi traktować należy zatem, jako nieważne.

Przedmiotowe ograniczenie nie dotyczy jednakże wspólnika hybrydowego, który z tytułu przysługującego mu statusu komplementariusza pozbawiony jest prawa reprezentowania spółki lub prowadzenia jej spraw, albo obu tych uprawnień jednocześnie.

3. Inne uprawnienia kontrolne

Przepisy o spółce akcyjnej stosowane odpowiednio do akcjonariuszy spółki komandytowo-akcyjnej nie przyznają tym wspólnikom uprawnień kontrolnych znanych z innych typów spółek. Wyjątkiem w tym zakresie jest prawo do żądania informacji na walnym zgromadzeniu, poza nim, bądź na polecenie sądu (zob. art. 428-429 k.s.h.). O ile w spółce akcyjnej obowiązek realizacji tegoż uprawnienia spoczywa na zarządzie spółki, to w przypadku spółki komandytowo-akcyjnej obciąża on komplementariuszy.

W przypadku wspólnika hybrydowego może on również realizować te uprawnienia, brak jest bowiem wyłączenia w tym zakresie przewidzianego dla akcjonariusza będącego jednocześnie komplementariuszem w spółce.

4. Zasady odpowiedzialności

Istotą spółki komandytowo-akcyjnej jest nieograniczona odpowiedzialność za jej zobowiązania przynajmniej jednego z jej wspólników. Aby urzeczywistnić tę zasadę, w zestawieniu z zasadą iż akcjonariusze nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, ustawodawca wprowadził regułę zgodnie z którą wniesienie przez komplementariusza wkładu na kapitał zakładowy nie wyłącza jego nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki (zob. art. 132 §2 k.s.h.).

Sytuacja taka zaistnieje także, gdy wspólnik ten nadal posiadać będzie akcje spółki. Co więcej, nowy komplementariusz odpowiada również za zobowiązania spółki istniejące w chwili wpisania go do rejestru. Innymi słowy, wspólnik hybrydowy każdorazowo ponosić będzie pełną i nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej.

Michał Koralewski
radca prawny