Umowa spółki cywilnej…

Co powinna zawierać umowa spółki cywilnej

Spółka cywilna jest umową wspólników będących co do zasady przedsiębiorcami, tj. prowadzącymi działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej (osoby fizyczne), bądź Krajowego Rejestru Sądowego (inne podmioty). Umowa ta reguluje prawa i obowiązki wspólników wynikające z ich udziału we wspólnym przedsięwzięciu – istotą spółki cywilnej jest bowiem dążenie do osiągnięcia wyznaczonego wspólnego celu gospodarczego,  czym wprost przesądził ustawodawca w art.860 § 1 k.c. Kodeksowa regulacja spółki cywilnej znajduje się w przepisach art. 860 – 875 k.c.

Ustawodawca pozostawił wspólnikom znaczną swobodę w określaniu postanowień umowy spółki. Kodeks cywilny nie określa wprost minimalnych elementów umowy wskazując jedynie na możliwość odmiennego, względem zapisu ustawy, uregulowania niektórych kwestii w umowie.

W przepisie art. 860 § 2 k.c. zastrzeżono, iż umowa spółki powinna zostać stwierdzona pismem. Jednakże z uwagi na treść art. 74 § 2 k.c. – przepisów o formie pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych nie stosuje się do czynności prawnych w stosunkach między przedsiębiorcami – na gruncie Kodeksu cywilnego istnieje teoretyczna możliwość zawarcia umowy spółki cywilnej, której wspólnikami będą wyłącznie przedsiębiorcy, w formie ustnej. Z uwagi wszakże na trudności dowodowe, a także wymagania nałożone przez inne regulacje jest to w praktyce niemożliwe. Odpis umowy spółki niezbędny jest bowiem do nadania jej numeru REGON oraz VAT.

Wracając natomiast do elementów konstrukcyjnych umowy spółki, to bazując na przepisach Kodeksu cywilnego oraz praktyce obrotu gospodarczego, należy wskazać na następujące postanowienia:

1. Nazwa i siedziba spółki,
2. Wkłady wspólników,
3. Przedmiot i obszar działalności gospodarczej spółki,
4. Określenie zakresu uprawnienia do prowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentowania przez wspólników,
5. Określenie udziału w zyskach i stratach spółki,
6. Wskazanie okresu na jaki zawarto umowę,
7. Postanowienia dotyczące zmiany, wypowiedzenia i rozwiązania umowy spółki,
8. Inne prawa i obowiązki wspólników,
9. Postanowienia końcowe.

Ad. 1. Nazwa i siedziba spółki,

Określenie nazwy i siedziby spółki cywilnej niezbędne jest do wyróżnienia jej na rynku. Siedziba określa natomiast właściwość miejscową organów administracyjnych oraz sądów w sprawach dotyczących spółki, bądź z jej udziałem.

Kodeks cywilny nie zawiera żadnych wytycznych w przedmiocie wyboru nazwy spółki cywilnej. Nazwa ta może zostać zatem wybrana dowolnie. Nie ma również obowiązku aby w nazwie spółki zamieszczone zostały nazwiska jednego, bądź kilku wspólników. Pamiętać wszakże należy, że w obrocie gospodarczym występują wspólnicy, a nie spółka (art. 4 ust. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej), dlatego też ich nazwiska i tak zostaną ujawnione kontrahentom.

Dodatkowo, zwrócić należy uwagę na obostrzenia wynikające z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zgodnie z którą:

• czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa (art. 5),
• jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd osób trzecich (art. 6 ust. 1).

Siedzibą spółki jest natomiast miejscowość wskazana w umowie. Do określenia siedziby wystarczające jest podanie nazwy miejscowości, bez wskazywania dokładnego jej adresu.

Ad. 2. Wkłady wspólników

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, wkład wspólnika do spółki może polegać na wniesieniu do spółki własności lub innych praw (prawa obligacyjne lub rzeczowe) albo na świadczeniu usług (wykonywaniu pracy na rzecz spółki). Co ważne, jeżeli z umowy nie wynika nic innego, domniemywa się, że wkłady wspólników mają jednakową wartość.

Wkłady wniesione przez wspólników tworzą ich majątek wspólny, który podobnie jak w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej jest bezudziałowy, co charakteryzuje się tym, że:

• wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku,
• w czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników,
• w czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.

Ad. 3. Przedmiot i obszar działalności gospodarczej spółki,

Kodeks cywilny wskazuje jedynie na konieczność określenia wspólnego celu gospodarczego w umowie spółki. Jednakże precyzyjne określenia przedmiotu działalności gospodarczej niezbędne jest w postępowaniach o nadanie numeru w Rejestrze Gospodarki Narodowej (REGON) oraz numeru VAT. Określenie przedmiotu działalności powinno nastąpić poprzez wskazanie odpowiednich kodów Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). Obecna klasyfikacja – PKD 2007 – została wprowadzona przez Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007 roku w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (Dz. U z 2007 r., Nr 251, poz. 1885).

Obszar działalności spółki może zostać natomiast określony bądź, jako dany region (miasto, powiat, województwo), bądź terytorium państwa, albo obszar nieoznaczony (np. spółka prowadzi działalność gospodarczą w kraju i zagranicą).

Ad. 4. Prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja

Prowadzenie spraw spółki oznacza dokonywanie czynności wywierających skutek w wewnętrznych sferach jej działalności (administrowanie spółką, sprawy kadrowe, określanie strategii gospodarczych, itp.). Reprezentowanie natomiast to występowanie w imieniu spółki względem innych uczestników obrotu, urzędów i instytucji (zawieranie umów, prowadzenie spraw sądowych, itp.).

O ile w umowie spółki nie postanowiono inaczej, każdy ze wspólników jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia jej spraw, a także może ją samodzielnie reprezentować w granicach zwykłych czynności spółki, tj. takich które podejmowane są w toku bieżącego sprawowania zarządu i prowadzenia działalności gospodarczej (zwykłe czynności spółki). Od powyższej zasady istnieją dwa wyjątki:

• jeżeli przed zakończeniem zwykłych czynności spółki prowadzonych przez jednego ze wspólników, chociażby jeden z pozostałych wspólników sprzeciwi się jej prowadzeniu, potrzebna jest uchwała wspólników,
• każdy wspólnik może bez uprzedniej uchwały wspólników wykonać czynność nagłą, której zaniechanie mogłoby narazić spółkę na niepowetowane straty, nawet jeśli czynność ta przekracza zakres spraw bieżących.

W umowie spółki można ograniczyć prawa wspólników do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania, np. wprowadzić reprezentację łączną we wszystkich, bądź niektórych sprawach.

Ad. 5. Określenie udziału w zyskach i stratach spółki

W zakresie udziału w zyskach i stratach spółki ustawa wprowadza również domniemanie, że w braku innych postanowień umownych, każdy ze wspólników uczestniczy w nich w równej części. Udział ten nie jest powiązany przy tym z wartością wkładów do spółki.

W umowie spółki oczywiście można inaczej ustalić stosunek udziału wspólników w zyskach i stratach. Można nawet zwolnić niektórych wspólników od udziału w stratach. Natomiast nie można wyłączyć wspólnika od udziału w zyskach (tzw. spółka lwia).

Jeżeli zaś w umowie spółki określono jedynie udział wspólnika w zyskach, to w braku innych ustaleń między wspólnikami, odnosi się on także do udziału w stratach.

W umowie spółki można określić także zasady wypłacania zaliczek na poczet przyszłego zysku. Generalną zasadą jest bowiem, że zysk dzielony jest na koniec każdego roku obrachunkowego, a gdy spółkę zawarto na okres roku bądź krótszy – dopiero po rozwiązaniu spółki.

Ad. 6. Wskazanie okresu na jaki zawarto umowę

Umowa spółki może zostać zawarta albo na czas określony albo na czas nieoznaczony. Przy czym określenie czasu trwania spółki może nastąpić poprzez wskazanie:

• konkretnej daty dziennej,
• okresu czasu (np. w latach, miesiącach),
• zdarzenia w przyszłości.

Zgodnie z Kodeksem cywilnym, w przypadku zawarcia umowy spółki na czas życia jednego ze wspólników, przyjmuje się, że została ona zawarta na czas nieoznaczony.

Ad. 7. Postanowienia dotyczące zmiany, wypowiedzenia i rozwiązania umowy spółki

Z ogólnych postanowień Kodeksu cywilnego wynika, iż zmiana umowy spółki wymaga zgody wszystkich jej stron (wspólników) oraz zachowania formy pisemnej (art. 77 § 1 k.c.).

W umowie spółki można jednakże zastrzec, że zmiany umowy spółki wymagają formy pisemnej pod rygorem nieważności. Jak bowiem wskazano to wyżej, forma pisemna zwykła między przedsiębiorcami nie musi być zachowana. Wprowadzenie ww. zastrzeżenia skutkować będzie wszakże tym, że zmiany ustne nie będą wywoływały skutków prawnych.

W umowie spółki wskazać można także przyczyny jej rozwiązania. Do najczęstszych należą:

• pozostania w spółce tylko jednego wspólnika,
• podjęcia jednomyślnej uchwały przez wspólników o rozwiązaniu spółki,
• wydania prawomocnego wyroku sądowego orzekającego jej rozwiązanie,
• ogłoszenia upadłości wspólnika,
• upływ określonego czasu,
• osiągnięcie określonego celu gospodarczego,
• wystąpienie ze spółki określonej liczby wspólników,
• wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika.

Umowa spółki może zostać również wypowiedziana przez jednego ze wspólników. Kodeks cywilny przewiduje w tym zakresie następujące rozwiązania:

• jeżeli spółka została zawarta na czas nie oznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego (okres wypowiedzenia może zostać zmieniony w umowie spółki),
• z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne,
• jeżeli w ciągu ostatnich sześciu miesięcy została przeprowadzona bezskuteczna egzekucja z ruchomości wspólnika, jego wierzyciel osobisty, który uzyskał zajęcie praw przysługujących wspólnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki lub jej rozwiązania, może wypowiedzieć jego udział w spółce na trzy miesiące naprzód, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Jeżeli umowa spółki przewiduje krótszy termin wypowiedzenia, wierzyciel może z tego terminu skorzystać.

Jeżeli spółka została zawarta pomiędzy więcej niż dwoma wspólnikami i nic innego nie wynika z umowy bądź uchwały wspólników, wypowiedzenie umowy spółki ma ten skutek, że po okresie wypowiedzenia spółka trwa nadal pomiędzy pozostałymi wspólnikami.

W umowie spółki można także zastrzec, iż spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki.

Ad. 8. Inne prawa i obowiązki wspólników

W umowie spółki można określić także inne, dodatkowe prawa i obowiązki wspólników. Przykładowo można przewidzieć w niej zakaz konkurencji dla wspólników (zakaz prowadzenia działalności gospodarczej poza spółką) oraz określić jego warunki.

Innym obowiązkiem nałożonym w umowie spółki na wspólników może być obowiązek posiadania odpowiedniego ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej związanej z wykonywanym zawodem, bądź prowadzoną działalnością gospodarczą.

Ad. 9. Postanowienia końcowe

Do postanowień końcowych, które warto zapisać w umowie spółki cywilnej należą postanowienia odnoszące się do:

• stosowania odpowiednich przepisów prawa (głównie Kodeksu cywilnego) w sprawach nieuregulowanych w umowie spółki,
• sposobu rozwiązywania sporów pomiędzy wspólnikami, w tym określenie sądu właściwego do rozpoznawania takich spraw,
• ponoszenia kosztów związanych z zawiązaniem spółki,
• ilości egzemplarzy i załączników.

Umowę podpisują wszyscy wspólnicy, a w liczbie egzemplarzy należy przewidzieć co najmniej po jednym dla każdego ze wspólników. Można również sporządzić egzemplarze do urzędu skarbowego oraz urzędu statystycznego.

Przykładowe zapisy umowne:

1. W sprawach nieuregulowanych niniejszą umową mają zastosowanie przepisy Kodeksu cywilnego.
2. Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdego ze Wspólników.
3. Spory, które mogą wyniknąć z niniejszej umowy, będą rozstrzygane przez rzeczowo właściwy sąd w Warszawie.
4. Koszty zawarcia niniejszej umowy ponoszą wszyscy Wspólnicy w częściach równych.