Czy spółka może nabyć udziały własne?

Kodeks spółek handlowych zezwala na nabycie własnych udziałów przez spółkę z o.o. w pewnych przypadkach. Przykładowo w celu umorzenia, czy też w procedurach restrukturyzacyjnych, a także w toku egzekucji prowadzonej z majątku jej wspólnika.

Ten ostatni przypadek należy wszakże odróżnić od egzekucyjnej sprzedaży udziałów, o której mowa w przepisach art. 185 k.s.h. W tym ostatnim przypadku, bowiem spółka ma prawo wskazać nabywcę udziałów w toku egzekucji. Podkreślenia przy tym wymaga, że w tym wypadku nabywcą nie może być sama spółka. Celem zapewnienia bezpieczeństwa obrotu gospodarczego wyjątki od zakazu nabywania i obejmowania udziałów własnych wyliczone są taksatywnie i nie mogą być interpretowane rozszerzająco.

Z powyższych względów, aby spółka z o.o. mogła nabyć udziały własne muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

• wspólnik spółki musi być jej dłużnikiem, jego zobowiązanie musi być zaś wymagalne,
• wierzytelności spółki nie można zaspokoić z innego majątku tegoż wspólnika, ustawa nie wprowadza jednakże warunku bezskuteczności egzekucji prowadzonej z pozostałego mienia dłużnika, okoliczność ta może być zatem wykazana także w inny sposób,
• nabycie następuje w toku egzekucji prowadzonej z majątku wspólnika, nie ma jednakże obowiązku aby postępowanie egzekucyjne zostało zainicjowane przez spółkę, wystarczające będzie zatem aby spółka była jednym z wierzycieli egzekwujących.

Innymi słowy, wprowadzona w art. 200 § 1 k.s.h. zasada ma na celu ochronę wierzycieli spółki przed zmniejszaniem jej majątku. Omawiana sytuacja może prowadzić do zmniejszenia majątku spółki, zwłaszcza w sytuacji, kiedy cena udziału jest wyższa od jego rzeczywistej wartości, a także  do zmniejszenia pokrycia kapitału zakładowego lub nawet do niewypłacalności spółki.

Dopuszczalne jako wyjątek nabycie udziałów w drodze egzekucji na zaspokojenie roszczeń spółki, przewidziane jest jedynie w przypadku takich roszczeń, których nie można zaspokoić z innego majątku wspólnika (art. 200 § 2 k.s.h.).

Ustawodawca nie wprowadził żadnych obostrzeń co do liczby nabywanych jednostek uczestnictwa, a także ich udziału w kapitale zakładowym spółki. Wartość ta będzie ograniczona przez poniższe czynniki:

• ilość udziałów posiadanych przez będącego dłużnikiem wspólnika,
• ilość wierzycieli uczestniczących w postępowaniu egzekucyjnym,
• ilość udziałów sprzedanych przez organ egzekucyjny innym podmiotom aniżeli wierzyciele egzekwujący.

Nie ma zatem przeszkód aby spółka nabyła w toku egzekucji nawet 100% udziałów we własnym kapitale zakładowym.

Fragment pochodzi z:

Michał Koralewski, Nabycie przez spółkę udziałów własnych w toku egzekucji, LEX dla Notariuszy